Không tăng lương hưu niềm vui sẽ giảm
Đề xuất tăng lương hưu vào đầu năm 2026
Trao đổi với Tuổi Trẻ Online, ông Phạm Minh Huân - nguyên thứ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội - bày tỏ ủng hộ điều chỉnh tăng lương hưu cho người về hưu, đảm bảo lương hưu không bị trượt giá so với giá cả tiêu dùng, hấp dẫn người lao động tham gia hệ thống bảo hiểm xã hội.
Song ông cho biết việc chi trả lương hưu vẫn cần một phần từ ngân sách cho nhóm người nghỉ hưu trước ngày 1-1-1995. Sau thời điểm này, lương hưu mới được lấy từ quỹ hưu trí và tử tuất.
Bên cạnh đó, Chính phủ đã tính toán kỹ các yếu tố liên quan để báo cáo Quốc hội ra nghị quyết về dự toán ngân sách nhà nước năm 2025 và chủ trương chưa tăng lương hưu, trợ cấp năm 2025.
Tuy vậy theo ông Huân, Chính phủ vẫn có thể cân đối nguồn lực, khả năng của quỹ hưu trí và tử tuất cũng như xem xét tình hình kinh tế - xã hội thuận lợi hay không để báo cáo Quốc hội điều chỉnh tăng lương hưu.
Thời điểm tăng lương hưu có thể vào quý 4-2025 hoặc đầu năm 2026.
"Những năm qua, chúng ta điều chỉnh tăng lương hưu, trợ cấp, qua đó mặt bằng lương đã cao hơn. Nhưng rõ ràng là nhu cầu đời sống nhiều người vẫn gặp khó khăn.
Do vậy nhiều người mong điều chỉnh tăng lên. Đây là mong muốn rất chính đáng", ông Huân cho hay.
Thời gian dài qua, các cơ quan chức năng đã bỏ nhiều công sức để tìm ra giải pháp phù hợp, tối ưu nhất, trong đó đặc biệt là việc đề xuất thang bậc lương mới cho cán bộ đương chức. Điều đó là hoàn toàn hợp lý, song có lẽ, vấn đề lương hưu như được coi là "phụ lục", đề xuất tăng đồng loạt 8% chưa kể có ý kiến chỉ tăng cho người lương hưu thấp. Trong khi đó, đối với người đương chức, đề xuất tăng 23,5% hoặc cao hơn.
Mấy năm qua, Nhà nước liên tục điều chỉnh lương cơ bản, một trong những nguyên nhân trực tiếp là vì trượt giá. Chuẩn bị điều chỉnh thì giá cả thị trường đã "rục rịch" tăng lên. Rồi lại phải điều chỉnh.
Và cứ thế, dù có điều chỉnh thì đồng lương thực tế vẫn giảm, đôi khi trở lại giá trị cũ trước khi điều chỉnh hoặc có khi trở về "âm". Cách đây khoảng 3 đến 4 năm, giá vàng khoảng 5 triệu đồng/chỉ, bây giờ hơn 8 triệu đồng, đó là hàng cao cấp. Các mặt hàng thiết yếu cho đời sống của người lao động cũng tăng tương tự, một quả trứng gà từ 2.000-3.000 đồng/quả, nay khoảng 5.000 đồng/quả, một bó rau, một cân gạo, một vật dụng hằng ngày cũng "từ từ" lên giá. Đó là một thực tế.
Nếu từ "kinh nghiệm" thị trường đó thì có thể dự báo, chỉ sau một vài năm, 8% tăng lương hưu từ ngày 1/7 tới sẽ trở về 0. Nhà nước không thể dùng biện pháp hành chính để chi phối thị trường (bình ổn giá chỉ là giải pháp tình thế, nhất thời, ngắn hạn).
Vì vậy, trong dự kiến, hằng năm sẽ tăng 7% cho lương mới. Trong khi đó, lương hưu không được bàn đến, có nghĩa là, sau vài năm, lương người đương chức được chuẩn bị cho sự trượt giá, giữ và nâng giá trị đồng lương thực tế, nhưng lương người về hưu trước 1/7/2024 trở về điểm xuất phát cũ.
Một điểm lưu ý khác, như hai người cùng một chức vụ (trưởng phòng cấp bộ, chẳng hạn). Một người về hưu trước 1/7/2024, một người nhận lương mới từ 1/7/2024 và sau đó vài năm về hưu.
Theo tính toán sơ bộ, với quy định bảo hiểm xã hội, người thứ hai sẽ nhận lương hưu gấp rưỡi hoặc có thể cao hơn nữa so với người thứ nhất, mặc dù chức vụ như nhau. Tôi nghĩ, người về hưu trước 1/7 không tị nạnh, so bì, nhưng Nhà nước và xã hội cần quan tâm đến độ vênh đó.
Với thực tế đó, xin mạo muội đề xuất như sau với hai phương án:
Phương án tối ưu: Cải cách chế độ tiền lương không chỉ tập trung cho cán bộ đương chức, không nên tách đội ngũ đã cống hiến nhiều năm trong thời kỳ nhiều khó khăn, gian khổ nhất nay đã về hưu ra ngoài hoặc chỉ là phần "phụ cấp một lần". Đây vừa là lý vừa là tình, vừa là trách nhiệm vừa là tấm lòng, có trước có sau, mặc dù đa số người về hưu đều rất thấu hiểu điều kiện cụ thể của Nhà nước. Tất nhiên phương án này đặt ra nhiều vấn đề cần giải quyết, song đó là phương án lý tưởng.
Phương án khả thi: gồm hai nội dung, một là, tăng lương hưu từ 15-18% cho người về hưu trước 1/7/2024 và hai là, tính toán tăng hằng năm khoảng 3-4% (dự kiến 7% cho người đương chức) để giữ đồng lương thực tế cho người nghỉ hưu khi giá cả thị trường biến động.
Những suy nghĩ và đề xuất trên đây không chỉ nhằm "bảo vệ" cho người nghỉ hưu, mà mong muốn góp một ý kiến thực hiện yêu cầu toàn diện, bao trùm, bình đẳng, công bằng cho một công việc lớn và rất nhân văn của Đảng và Nhà nước: Cải cách chế độ tiền lương sắp được thực hiện.
Từ năm 1995 đến nay, lương hưu đã được điều chỉnh 23 lần. Hiện nay, mức hưởng lương hưu bình quân từ Quỹ bảo hiểm xã hội là 5,6 triệu đồng/tháng.
Theo báo cáo của Bảo hiểm xã hội Việt Nam, diện bao phủ bảo hiểm xã hộikhông ngừng mở rộng qua từng năm. Đến hết năm 2023, 18,2 triệu người tham gia bảo hiểm xã hội.
Tỷ lệ bao phủ bảo hiểm xã hội so với lực lượng lao động trong độ tuổi trong giai đoạn 2013-2022 cũng gia tăng nhanh, từ 23,4% năm 2013 lên gần 38,1% năm 2022 so với lực lượng lao động trong độ tuổi.
Hiện, tiền lương bình quân đóng bảo hiểm xã hội của người lao động thuộc nhóm hành chính, sự nghiệp, đảng đoàn thể là 6,936 triệu đồng, của người lao động thuộc khối doanh nghiệp, hợp tác xã là 6,382 triệu đồng. Chênh lệch tiền lương đóng giữa hai nhóm đối tượng trên khoảng 9%.
Đến ngày 1/4/2021, dân số Việt Nam đạt 98,2 triệu người, trong đó có 12,5 triệu người từ 60 tuổi trở lên. Số người cao tuổi hưởng lương hưu và trợ cấp bảo hiểm xã hội hằng tháng đã tăng lên, chiếm 20,7% tổng số người cao tuổi.
Người dân nhận lương hưu hàng tháng (Ảnh: Hoa Lê).
Thời gian qua, số người hưởng lương hưu và trợ cấp bảo hiểm xã hội hàng tháng cũng gia tăng. Nếu năm 2016 có gần 2,9 triệu người hưởng thì đến năm 2022 có khoảng 3,3 triệu người hưởng, tương ứng tỷ lệ tăng 13,62%, bình quân giai đoạn 2016-2022.
Trong đó, số người hưởng lương hưu và trợ cấp bảo hiểm xã hội hằng tháng từ nguồn Quỹ bảo hiểm xã hội tăng nhanh hơn, bình quân giai đoạn tăng 5,32% mỗi năm.
Ngược lại với xu hướng của Quỹ Bảo hiểm xã hội, số người hưởng lương hưu và trợ cấp bảo hiểm xã hội hằng tháng từ nguồn ngân sách nhà nước giảm dần, bình quân giai đoạn 2016-2022 giảm 2,88% mỗi năm.
Nhằm bảo đảm đời sống cho người nghỉ hưu, từ năm 1995 đến hết năm 2023, Quốc hội, Chính phủ đã tiến hành 23 lần điều chỉnh lương hưu. Sau nhiều lần điều chỉnh, mức lương của người nghỉ hưu hiện nay đã tăng từ 21 đến 26 lần so với mức lương hưu tại thời điểm năm 1995.
Hiện, người hưởng lương hưu từ Quỹ bảo hiểm xã hội có mức hưởng bình quân là 5,6 triệu đồng/người/tháng, còn người hưởng lương hưu từ nguồn ngân sách Nhà nước là 4,7 triệu đồng/người/tháng.
Người có lương hưu cao nhất là ông P.P.N.T. ở TPHCM với số tiền nhận về khoảng 140 triệu đồng/tháng.
Số tiền lương hưu hằng tháng thấp nhất của người thụ hưởng hiện nay 1,8 triệu đồng/người/tháng, trừ đối tượng là người hoạt động không chuyên trách ở xã, phường, thị trấn.
Trước đó, Bảo hiểm xã hội Việt Nam đề xuất mức điều chỉnh lương hưu từ ngày 1/7/2024 khoảng 8% là phù hợp.
Đề xuất trên căn cứ mức tăng của chỉ số giá tiêu dùng năm 2023 là 3,25% và tăng trưởng kinh tế năm 2023 là 5,05%.
